Ζαρκάδι- Πλατόνι-Ελάφι.

Τα ελαφοειδή της Ελλάδας.
(Cervidae spp.) 

Ελάφι - Cervus elaphus.

To ελάφι είναι ζώο θηλαστικό, μηρυκαστικό, που ανήκει στην οικογένεια των ελαφιδών και στο γένος των αρτιοδακτύλων.
Βασίλειο: Animalia
Συνομοταξία: Chordata
Υποσυνομοταξία: Vertebrata
Ομοταξία: Mammalia
Τάξη: Artiodactyla
Οικογένεια: Cervidae
Περιγραφή: Είναι το μεγαλύτερο ελαφοειδές της χώρας μας. Έχει σώμα επίμηκες και στενό μήκους 2 μ. και ύψους 1,5 μ. το βάρος του μπορεί να φτάσει τα 300 κιλ. Έχει μακρύ λαιμό, πλατύ στήθος και σκέλη ψηλά και δυνατά. Το θηλυκό είναι μικρότερο από το αρσενικό. Στα ενήλικα άτομα το τρίχωμα το καλοκαίρι είναι κοντό και έχει χρώμα καστανό, ενώ το χειμώνα είναι μακρύτερο και παίρνει κάποια γκρίζα απόχρωση. Η περιοχή γύρω από την βάση της ουράς ( λέγεται κάτοπτρο ) είναι λευκή ή λευκοκίτρινη. Η ουρά είναι πολύ μικρή και έχει κιτρινωπό χρώμα όπως και η κοιλιά και το εσωτερικό των ποδιών του.
Βιότοπος: Είδος που ζει στα δάση κυρίως πλατύφυλλων ή και σε μικτά δάση, μακριά από ανθρώπινες δραστηριότητες. Προτιμά δάση χωρίς υπόοροφο με άφθονα διάκενα. Το καλοκαίρι ανεβαίνει στις ψηλές κορυφές των βουνών ενώ το χειμώνα κατεβαίνει χαμηλότερα.
Τροφή: Φύλλα και κλαδιά δρυός, καστανιάς, οξιάς, φράξου, ιτιάς, βάτου, πόες. Τα δένδρα και οι θάμνοι έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα το χειμώνα ενώ τα ποώδη φυτά το καλοκαίρι και την άνοιξη. Τρέφεται επίσης και με γεωργικά είδη.
Συνήθειες: Το ελάφι λόγω των ανθρώπινων επιδράσεων μετατράπηκε από ημερόβιο σε σχεδόν νυκτόβιο είδος. Κοινωνικό είδος και ζει σε αγέλες, τα αρσενικά σχηματίζουν ανεξάρτητες αγέλες, ενώ τα θηλυκά συνοδεύονται πάντοτε από τα μικρά τους ηλικίας 1-3 χρονών. Οι δύο αυτές ομάδες έχουν διαφορετικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης. Στις ομάδες των θηλυκών την ηγεσία έχει το πιο ηλικιωμένο άτομο και είναι υπεύθυνο για την προστασία των υπολοίπων, έτσι όταν εμφανιστεί ένας κίνδυνος προειδοποιεί με κραυγές και τότε η αγέλη τρέπεται σε φυγή με οργανωμένο τρόπο. Ο αρχηγός οδηγεί την ομάδα ενώ το δεύτερο ισχυρότερο μένει τελευταίο. Στις αρσενικές αγέλες έχουμε μια απλή συνάθροιση χωρίς καμιά οργάνωση και φυσικά τυχαίο διασκορπισμό σε περίπτωση κινδύνου.
Αναπαραγωγή: Είδος πολυγαμικό, κατά την περίοδο του οργασμού συνήθως από 15 Σεπτέμβρη ως 15 Οκτώβρη γίνονται σημαντικές αλλαγές στις αγέλες. Τα αρσενικά διαλέγουν κατάλληλες θέσεις αναπαραγωγής τις οποίες και σημαδεύουν καλά, έπειτα με συνεχείς και έντονες κραυγές προσπαθούν να προσελκύσουν θηλυκά για να σχηματίσουν το χαρέμι τους.
Τα αρσενικά δίνουν μάχες για την κατοχή της γαμήλιας περιοχής από άλλα αρσενικά που προσπαθούν να τη καταλάβουν. Υπερασπίζοντας την περιοχή τους συχνά δίνουν πολύ σκληρές μάχες οι οποίες μπορεί να καταλήξουν στον θάνατο του ενός και σπανιότερα και των δύο όταν μπλέκονται τα κερατά τους και πεθαίνουν από εξάντληση ή φυσικούς εχθρούς. Ο αριθμός των θηλυκών σε κάθε χαρέμι είναι 8-10 και μερικές φορές μπορεί να φτάσει 25-50. Κατά την εποχή αυτή ο λαιμός του αρσενικού διογκώνεται σχηματίζοντας την γνωστή "χαίτη". Μετά το τέλος της αναπαραγωγής τα αρσενικά είναι πολύ εξαντλημένα και φροντίζουν να τραφούν καλά για να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους, τα θηλυκά ξαναδημιουργούν τις παλιές αγέλες. Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί 8 -8 1/2 μήνες και τα μικρά που είναι ένα και σπανιότερα δύο γεννιούνται τέλος Μαΐου ή αρχές Ιουνίου. Τα νεαρά ωριμάζουν σεξουαλικά το δεύτερο έτος (τα θηλυκά) και το τρίτος έτος ( τα αρσενικά). Ζει 12-15 χρόνια.
Χαρακτηριστικά: Σημαντικό γνώρισμα είναι τα κλαδοκέρατα που υπάρχουν μόνο στα αρσενικά. Το μήκος φτάνει το 1 μ. Τα πρώτα κέρατα εμφανίζονται σε ηλικία 8 μηνών έχουν μήκος 25-30 εκατ. είναι χωρίς διακλαδώσεις και καλύπτονται από λεπτό βελούδινο στρώμα. Στην αρχή είναι μαλακά, αργότερα όμως σκληραίνουν (ξηραίνονται) και απορρίπτεται το βελούδινο περίβλημα. Προκειμένου να απορρίψει το περίβλημα αυτό τρίβει τα κέρατα σε κορμούς δένδρων και θάμνων με αποτέλεσμα να τα αποφλοιώνει και να προκαλεί ζημιές. Μετά το πέσιμο των κεράτων δημιουργείται ελαφρά αιμορραγία η οποία επουλώνεται. Το βελούδο των κεράτων χρησιμοποιείται μετά από κατεργασία για θεραπείες εξανθημάτων και πληγών και ως διεγερτικό. Τα κέρατα αποτελούν για τους επιστήμονες καλούς δείκτες για την έρευνα της μόλυνσης του περιβάλλοντος από ραδιενέργεια. Μέχρι την ηλικία των 5-6 χρόνων ο αριθμός των διακλαδώσεων μπορεί να αποτελέσει στοιχείο μέτρησης της ηλικίας, για μεγαλύτερες ηλικίες όμως η μέθοδος είναι ανασφαλής (τον πρώτο χρόνο έχουμε μόνο υβώματα, τον δεύτερο δύο απλά κέρατα, τον τρίτο ισχυρότερα με δύο διακλαδώσεις κ.λ.π)
Φλοιοφαγία: Είναι η συνήθεια που έχουν ορισμένα θηλαστικά να τρώνε φλοιούς, όπως το ελάφι, το πλατόνι, ο λαγός, το αγριοπρόβατο, οι κάστορες και σπάνια το ζαρκάδι. Οι ζημιές που προκαλούνται εξαρτώνται από την πυκνότητα του πληθυσμού, όταν υπάρχουν φυσικοί εχθροί οι πληθυσμοί των παραπάνω ειδών είναι χαμηλοί και δεν υπάρχουν προβλήματα. Όταν όμως τα είδη απατούνται σε υπερβολικά μεγάλους πληθυσμούς γίνονται τότε καταστροφές. Κατά την εποχή της άνοιξης και του καλοκαιριού όπου γίνεται η κίνηση των χυμών στους κορμούς των δένδρων η ζημιές είναι μεγαλύτερες .
Αισθήσεις: Καλή ακοή , όσφρηση και όραση .
Φυσικοί Εχθροί: Λύκος και για τα μικρά, γηραιά, ασθενικά άτομα η αγριόγατα και η αλεπού.
Εξάπλωση: Είναι πολύ μεγάλη, ζει σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη από την Σκανδιναβία μέχρι την Κ. Ελλάδα και από την Πορτογαλία μέχρι τα Ιμαλάια. Έχει εισαχθεί στην Ν. Αμερική, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία. Εμφανίζεται σε πολλές φυλές, λόγω της ευρείας εξάπλωσης οι οποίες έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους .
Στη χώρα μας κατά το παρελθόν το ελάφι ήταν πολύ διαδεδομένο κυρίως στη Β. και Κ. Ελλάδα και στην Εύβοια, σήμερα όμως φυσικές αγέλες υπάρχουν στο δάσος Δραγουντέλι της Σιθωνίας και στην Πάρνηθα. Το κόκκινο ελάφι ή έλαφος ο ευγενής (Cervus elaphus) είναι ο πρωταγωνιστής της πανίδας στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας. Ζει και αναπαράγεται σε φυσικό περιβάλλον στον ορεινό όγκο της Πάρνηθας. Γενικά στην χώρα μας έχουν μείνει μόλις δύο μεγάλοι πληθυσμοί του είδους αυτού, ένας στην Ροδόπη (το ξακουστό Πλατόνι της Ρόδου) και ο μεγαλύτερος βρίσκεται στην Πάρνηθα, όπου υπολογίζεται ότι πριν την καταστροφική πυρκαγιά, υπήρχαν πάνω από 500 άτομα (Παπίκα, 2007).

πλατόνι-Cervus dama ή Dama dama.

Βασίλειο: Animalia
Συνομοταξία: Chordata
Υποσυνομοταξία: Vertebrata
Ομοταξία: Mammalia
Τάξη: Artiodactyla
Οικογένεια: Cervidae
Περιγραφή: Μοιάζει με το ελάφι, αλλά είναι μικρότερο. Τα κέρατά του είναι πεπλατυσμένα. Το τρίχωμά του είναι καστανό με λευκές βούλες στο πάνω μέρος του σώματος κατά το καλοκαίρι, ενώ κατά το χειμώνα σκουραίνει. Η ουρά του είναι μεγαλύτερη με μήκος 16-19 εκατ. και από πάνω μαύρη. Το μήκος του σώματός του είναι 1,60-1,90 μ. έχει ύψος 1μ περίπου και βάρος 40-80 κιλ.
Αναπαραγωγή: Ζευγαρώνει όπως και το ελάφι από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Οκτώβριο. Γεννά ένα μικρό κατά το Μάιο με Ιούνιο, το οποίο μετά από 2-3 μέρες μπορεί να ακολουθήσει τη μητέρα του, η οποία το αγαπά και το φροντίζει πολύ.
Τροφή: Είναι φυτοφάγο ζώο όπως και το ελάφι. Τρώει χόρτα, κλαδιά και φύλλα από διάφορα δέντρα κωνοφόρων και πλατύφυλλων δασών. Το καλοκαίρι, επειδή η τροφή λιγοστεύει, τρώει τους φλοιούς από τους κορμούς των δέντρων (φλοιοφαγία). Επειδή αυτό προκαλεί ζημιές στα δάση πρέπει να βελτιώνεται ο βιότοπος είτε χορηγώντας τεχνητή τροφή είτε καλλιεργώντας διάφορα είδη τα οποία προτιμάει.
Βιότοπος: Ζει σε εκτεταμένες δασικές περιοχές, κυρίως πλατύφυλλων, με πολλές πυκνοφυτείες και διάσπαρτες γυμνές επιφάνειες όπως αποψιλωτικές υλοτομίες, επιφάνειες αναγωγών και γεωργικές εκτάσεις. Δεν ανεβαίνει σε μεγάλο υψόμετρο.
Γεωγραφική εξάπλωση: Στην Ελλάδα σπανίζει και σε άγρια κατάσταση ζει μόνο στη Ρόδο. Έχει γίνει όμως εισαγωγή από το Υπουργείο Γεωργίας και εκτρέφεται σε διάφορα εκτροφεία θηραμάτων.

Ζαρκάδι- Capreolus capreolus.

Μηρυκαστικό ζώο της οικογένειας των ελαφιδών. Επιστημονικά λέγεται "δορκάς".
Βασίλειο: Animalia
Συνομοταξία: Chordata
Υποσυνομοταξία: Vertebrata
Ομοταξία: Mammalia
Τάξη: Artiodactyla
Οικογένεια: Cervidae
Υποοικογένεια: Capreolinae
Εξάπλωση: Ζει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και της Ασίας εκτός από Ιρλανδία, Ισλανδία, Β. Σκανδιναβία, Β. Ρωσία, Μ. Ασία. Στη χώρα μας απαντάται από τη Θεσσαλία και βορειότερα σε Ήπειρο και Β. Ελλάδα.
Περιγραφή: Είναι το πιο μικρό είδος της οικογένειας με μήκος σώματος 1 - 1,4 μ. ύψος 70-85 εκατ. ουρά 2-4 εκατ. και βάρος 15-50 κιλ. Τα αρσενικά ξεπερνούν τα θηλυκά ως προς την σωματική ανάπτυξη και το βάρος. Το κεφάλι του είναι επίμηκες με μαύρο το άκρο του ρύγχους. Το τρίχωμα του το καλοκαίρι είναι λείο, κοντό και κοκκινόφαιο ενώ το χειμώνα γίνεται μακρύτερο, πυκνότερο και γκριζωπό. Τα κάτω μέρη του σώματος έχουν ανοιχτότερο χρώμα. Το κάτοπτρο είναι λευκό. Κέρατα υπάρχουν μόνο στα αρσενικά και έχουν μήκος 20-25 εκατ. οι διακλαδώσεις τους είναι 3-4, σπάνια περισσότερες. Τα κέρατα πέφτουν Νοέμβριο με Δεκέμβριο και αμέσως μετά αρχίζει η ανάπτυξη των νέων. Από τον αριθμό των διακλαδώσεων μπορεί να υπολογιστεί η ηλικία των ζαρκαδιών ( μέχρι 4 ετών).
Βιότοπος: Προτιμά αραιά δάση δρυός ή άλλων πλατύφυλλων καθώς και μικτά με αρκετά διάκενα. Κατά κανόνα προτιμά όρια δασών και αποφεύγει πυκνά δάση κωνοφόρων. Συχνά ζει σε γεωργικές καλλιέργειες δίπλα σε δάση. Το καλοκαίρι μετακινείται στις ψηλότερες περιοχές ενώ το χειμώνα κατεβαίνει χαμηλότερα.
Τροφή: Ποώδη φυτά , θάμνοι, βατόμουρα, αγριοτριανταφυλλιές και διάφορα πλατύφυλλα ( δρυς, σημύδα, φτελιά, κρανιά, όστρια κ.λ.π.) Το ζαρκάδι σε αντίθεση με το ελάφι δεν προκαλεί μεγάλες ζημιές λόγω φλοιοφαγίας. Κάποιες ζημιές μπορούν να γίνουν όταν υπάρχουν πολύ μεγάλοι πληθυσμοί.
Συνήθειες: Είναι είδος ημερόβιο. Για την αναζήτηση της τροφής κινείται κυρίως τις πρωινές και απογευματινές ώρες. Ζει κατά μικρές οικογενειακές ομάδες που αποτελούνται από ένα αρσενικό ένα θηλυκό και τα μικρά τους σε αντίθεση με το ελάφι που ζει σε μεγαλύτερες αγέλες. Την ηγεσία της ομάδας έχει πάντοτε το αρσενικό .
Αναπαραγωγή: Κατά κανόνα είναι είδος μονογαμικό. Μόνο όταν ο πληθυσμός των θηλυκών είναι μεγάλος τότε συμπεριφέρεται ως πολυγαμικό. Στο τέλος της άνοιξης και αρχές του θέρους τα αρσενικά εγκαθίστανται σε προσημασμένες περιοχές. Το αρσενικό προστατεύει την γαμήλια περιοχή του από κάθε άλλο διεκδικητή. Ο ανταγωνισμός όμως αυτός δεν εκδηλώνεται με τόσο βίαιες μάχες όπως συμβαίνει στο ελάφι. Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί εννιά μήνες και γεννά 1- 2 μικρά. Τα νεογνά μετά από δύο εβδομάδες ακολουθούν την μητέρα τους στην αναζήτηση τροφής. Ζει 10-12 χρόνια. Εχθροί όμοιοι με αυτούς του ελαφιού.